⛪️ Calitzdorp +

Die gemeente Calitzdorp, hier aan die voet vd Swartberge, is in 1873 gestig. "Buffelsvlei", die plaas waarop die dorp gevestig is, was sedert 1845 'n wyk, eers van Mosselbaai en, na 1873, van Oudtshoorn. Die eerste kerkgebou is in 1856 gebou en opnuut weer ingewy in 1880, toe die kerk vergroot is volgens die planne van Carl Otto Hager. Sy seun JCM Hager, 'n skreinwerker het hom gereeld bygestaan.

Die pragtige ou sandsteen gebou uit 'n ander hoek.

Die vorige gebou is in 1910 gesloop om plek te maak vir die nuwe. Argitek was Wynand Louw en koste was £13,000.

Die 1e predikant was Ds. Barry wat vir 41jr hier gewerk het.

So'n bietjie geskiedenis uit die gemeente

Toe ons so'n paar jaar gelede die kerkgebou vir 'n 2e maal besoek ontmoet ons die die leraar vd gemeente, Ds. Venter, lekker informeel op 'n Saterdagoggend. Hy brei toe uit op inligting wat ek tevore al bekom het.

Die horlosie vd kerk het 'n interessante geskiedenis. 'n Egpaar uit die gemeente het 'n som geld belê vir die opleiding van hul kleinkind. Toe die kind jonk oorlede is het hul die geld geskenk vir die kerkhorlosie.

Die uurwerk is in Duitsland gemaak en, onder vaste voorwaardes, gewaarborg dat die "westminster chime" nooit uit slag sou gaan nie. Toe dit 'n paar jaar later wel uit slag gaan is die vevaardigers hiervan in kennis gestel. 'n Kundige is gestuur om ondersoek te kom instel. Toe hy die uurwerk sien was hy hoogs ontstel, dit swem in olie, en dit in direkte teenstelling met wat die vervaardigers gesê het: "Geen olie". Die boere op die kerkraad het geglo dat 'n "masjien" met soveel ratte en wiele en busse, geolie moet word. Die klok slaan vandag nog sy eie "Wesrminster"

Die orrel vd kerk is deur drie Potgieter-broers geskenk. Dit was volstruisvere tyd en die lewe was rojaal. Verstommend om te weet dat die orrel, soos die horlosie, in Europa vervaardig is, na Mosselbaai verskeep is en dan met ossewa oor die Outenikwaberg vervoer is. D.i. dan daar deur 'n firma op die terrein, aanmekaar gesit. Dit wil gedoen wees!!

Vir jare het die orrelis gereeld op Woensdagaande 'n orreluitvoering gegee, hy was'n uitstekende orrelis en daarom die noeite werd om so'n opvoering by te woon. Toe hy verhuis, het die nuwe orrelis die gebruik voortgesit.

In die kerk vra ds. Venter of hy vir ons 'n stuk musiek op die orrel kan speel. Dit is 'n mooi stuk maar onbekend. Toe hy weer by ons aansluit sê hy dat dit 'n eie komposisie is, in herinnering aan sy dogter en kleinseun. Suna Venter, wat destyds 'n aanbieder/joernalis by die SAUK was, is saam met 4 ander Afrikaanssprekende personeel, sumier deur die "onstabiele" hoof vd instelling, afgedank. Die 3 manne het teruggeveg maar vir Suna was die dreigemente en beswaddering te veel. Sy neem tragies haar eie lewe. Van daar Ds Venter se komposisie. Hierdie is my "wegkruipplek" sê hy!!

(Ek het ds. Venter se toestemmimg om sy storie te deel)

Die preekstoel en die orrelpype-kas, hoe mooi is die binnekant vd kerk nie.

Ook die orrel is iets besonders. Drie Potgieter-broers het die geld daarvoor geskenk. Die orrel is in Engeland gebou, na Mosselbaai verskeep en van daar met wa en osse oor die Outeniquaberg na Calitzdorp. Wat 'n uitdaging!!

Die huidige orrelis , soos sy voorganger, gee elke Donderdagaand 'n orreluitvoering.

Calvinia NG kerk

Hierdie gemeente in die Hantam, soos die streek bekend staan, is in 1847 gestig. Die huidige kerkgebou (die 2e) in die Neogotiese boustyl, is in 1899 in gebruik geneem en is 'n verklaarde nasionale gedenkwaardigheid. Die argitek was JH Gaisford (Gaysford) wat ook die kerke van Nieuwoudtsville en Robertson ontwerp het. Daar is verder niks van hom bekend nie.

Die naaste kerk, voor sti

Is dit nie 'n harmonieuse beeld nie?

Albertinia NG

Die dorp Albertinia is vernoem na Ds. Albertyn van Riversdale, wat hom jare lank beywer het vir die stigting van dié gemeente. Dit vind plaas in 1899. Daar word onmiddellik begin met die bou van 'n kerk wat in 1904 ingewy word. Die gebou het baie ooreengekom met die kerkgebou op De Rust, wat in 1899 voltooi is. Die kerk was vinnig te klein vir die groeiende gemeente en in 1950 word daar besluit om

Die binnekant vd gebou soos dit tans daar uitsien. Die koste vir die herbou vd kerk het £27,000 beloop uitgesluit die herbou vd orrel. Die preekstoel, klok en horlosie was skenkings.

'n Toringwerker uit Kaapstad, Mnr. Domsalsky, het die toring vir £150 gebou.

Die kerkbanke is van Iroko- en Embuia-hout en is deur die firma Laker Meubels in die Paarl vevaardig.

Die nuwe gebou is in 1952 ingewy.

Die mooi roosvenster agter in die kerkgebou. Hierdie was aanvanklik die orrelgallery maar met die herbou vd kerkgebou is die orrel na 'n gallery agter die kansel verskuif.

Die bestaande orrel is deur die firma Cooper, Gill en Tomkins van Kaapstad teen 'n bedrag van £2583 herbou en verskuif. Dit is in 2004 verseker teen 'n bedrag van R1,1 milj.

Clanwilliam NG kerk

Hierdie gemeente is in 1826 van Tulbagh afgestig. Die 1e kerkgeboutjie is in 1830 voltooi en die 1e predikant, Ds. de Roubaix, is in 1833 ontvang. Die 2e kerkgebou is deur Otto Hager ontwerp en staan deesdae bekend as die "Blommekerk". Die 3e kerk is 'n moderne gebou.

Dit was 'n uitgestrekte gemeente en die uitdaging vir die leraars was enorm. Na afstigting van etlike gemeentes was die vereistes vir leraars steeds groot. Tydens die bou vd Clanwilliam-besproeiingsdam (1933-1936) het die Armesorgfonds £15/maand bygedra om 'n hulpprediker te vergoed om hierdie gesinne te be-arbei.

Clanwilliam, grootword plek van C. Louis Leipoldt. Sy oupa was sendeling by die Rynse-sendinggenootskap en Louis se pa is op jong ouderdom na Duitsland vir sy skolastiese opleiding. Hy het ook as sendeling kwalifiseer. Met sy terugkeer na SA was daar geen poste beskikbaar nie en het hy hom beskikbaar gestel as predikant in die NG kerk. Hy het 'n beroep na Clanwilliam aangeneem en was predikant hier van 1884-1910.

In Duitsland het hy hom ook bekwaam as 'n violis en gereeld klasieke werke op sy viool gespeel. Die hoofouderling het hom toe daarop gewys dat slegs musiek, met 'n "geestelike strekking" , in die pastorie gespeel mag word. Hy het gehoor gegee en nooit weer sy viool bespeel nie. Net voor sy dood het hy egter gevra dat sy strykstok op sy bord geplaas moet word.

(Bron: JC Kannemeyer se biografie oor CL Leipold)

NG-kerk Clanwilliam

Dit was 'n uitgestrekte gemeente en die uitdaging vir die leraars was enorm. Na afstigting van etlike gemeentes

Kyk hoe mooi!!

In die kerkgebou word daar jaarliks 'n blomme-uitstalling gehou. Baie moeite word deur talentvolle mense gedoen om die blomme uit die omgewing ten toon te stel.

Moeite werd om te gaan kyk.

Clarence NG kerk

Hierdie gemeente in die skilderagtige dorpie Clarence, het in 1920 van Bethlehem, afgestig. Kerkdienste is egter reeds sedert vroeg in die eeu, hier gehou. Eers het 'n holkransgrot op die plaas Naauwpoort, as kerk gedien en later is 'n sinkgeboutjie in die dorp vir die doel opgerig.

Ds. Stander, die 1e predikant, was bevriend met Gerhard Moerdyk, en lg. het tydens 'n besoek aan hom,

Die Oos-Vrystaat is bekend vir sy pragtige sandsteenkerke.

Die klipwerk hier op Clarence is deur Mnr. G van Zyl gedoen.

Colesberg NG kerk

Die gemeente het in 1826, onder leiding van Ds. Andrew Murray, van Graaff Reinet afgestig. Die gemeente het eers 10jr. later sy 1e predikant, 'n Skot Ds. Reid ontvang. Trekboere noord vd Oranjerivier het hul kinders hierheen gebring om te laat doop. Hy raak bekommerd oor hul geestelike welstand en kry toestemming van die kerk om hulle te gaan bearbei. Die staat, wat verantwoordeli

Die orrel in die kerk. Waar daar vroeër in die Kaapse kerk net psalms gesing is, begin meer en meer gemeentes nou ook gesange sing. Die ring van Graaff Reinet steun die gebruik. Baie lidmate is egter hierteen gekant en dit bring soveel verdeeldheid dat Ds Reid na 18jr. bedank.

Die Gereformeerde kerk (Doppers) word in 1859 in Rustenburg gestig en byna die helfte vd Colesberggemeente sluit hul by die

Die pragtige plafon van dié kerkgebou wat in 1866 ingewy is. Boukoste volgens die oorspronklike plan vir die kerk was £14000 en daar is besluit om te wag met die bou vd toring. Dié is eers tydens die gemeente se eeufeesviering in 1926 aangebring en toe was die kerk voltooi.

Cradock NG kerk

Die kerk is soortgelyk aan die St Martins-in-the-Field kerk op Trafalgar Square, en is in 1868 opgerig. Kyk net daardie pragtige toring, vakmanskap by uitnemendheid.

Die gemeente is in 1818 gestig en beide die eerste 2 leraars was Skotte; Di. Evans en Taylor.

Kansel en orrelpype. Maria bekyk die doopfont.

Van naderby.

Kroonstad se 2e kerkgebou. Die argitek was Carl Otto Hager en inwyding vind plaas in 1877.

Erkenning vir foto aan : Gemeentegeskiedenisargief.

Kroonstad NG gemeente

Die gemeente is in 1860 gestig en die 1e predikant was Ds PAV van Heiningen

Die pragtige kerk is deur William Henry Ford ontwerp.

Die vorige kerkgebou, (die 2e), is deur Carl Otto Hager ontwerp, en is in 1877 ingewy.

Die 1e kerkgebou is in 1862 ingewy. Daar was misvloere, geen banke (elkeen moes sy eie stoel bring) en die dak was aanvanklik van tamboekiegras.

Ladismith -Wes Kaap

Foto hier bo is vd huidige kerkgebou

Dié gemeente, in Kannaland, is in 1851 gestig. Die 1e 10 jr is dienste in 'n klein strooidakkerkie gehou. In 1871 word Carl Otto Hager gevra om 'n plan vir 'n nuwe kerk op te trek. Bouwerk begin, bo-oor die ou kerkie sodat daar voortgegaan kan word om dienste in die ou kerkie te hou. Nadat die dak vd nuwe kerk voltooi is, is begin om die ou kerk te sloop. Inwyding vd nuwe kerk is in 1873, en wat 'n pragtige gebou is dit nie!

Stormwinde in die area veroorsaak skade aan die kerk en daar word besluit om 'n nuwe gebou op te rig. Dié word in 1942 in gebruik geneem. Hoewel daar op 'n later stadium stormskade by die nuwe kerk voorgekom het, staan die ou kerk vandag nog ongeskonde.

Die kerkraad besluit in 1942 om die ou kerk te sloop maar die tender van £500 is te veel en die kerk word toe vir £500 verkoop. Dit dien as 'n meelstoor vir die meule en later as 'n graanskuur vir die ko-operasie.

In 1973, nadat die struktuur baie agteruit gegaan het, word besluit om die gebou te restoureer. In 1976 word die kerk as 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar.

Tans dien dit as 'n inligtingsentrum.

Die gemeente "van Wyksdorp" het in 1904 van dié gemeente afgestig en die Sendinggemeente "Soar" is in 1861 gestig.

Die gewel is so ontwerp dat dit as 'n plaasvervanger vir 'n toring kan dien.

Die klok kan agter die Sederboom gesien word. Hierdie struktuur is in 1998, aan die hand van ou fotos, heeltemal herbou

Paul Roux NG kerk

Die dorp is na Ds. Paul Roux vernoem. Hy het sy gemeentelede na die oorlogsfront vergesel en is later deur Pres MT Steyn as veggeneraal aangestel. Hy was ook as gevangene in Ceylon.

Die gemeente is in 1914 gestig en in 1915 word ds. HA Boshoff beroep. Hy neem die beroep aan maar aangesien hy as 'n rebel in die tronk was, kon hy eers in 1916 bevestig word.

Bouwerk aan die kerkbou is reeds in 1914 aan die gang en die pragtige sandsteen gebou word in 1917 ingewy.

Die kerk spog met 'n groot "Hill, Norman, Beard" orrel met 812 orrelpype.

Oudtshoorn NG kerk

Die eerste Europeërs onder leiding van veldkornet Schrijver trek in 1689 deur hierdie streek maar die eerste gebou wat opgerig is, was 'n klein kerkie wat in 1839 op die oewer vd Grobbelaarsrivier opgerig is. Die plaas het aan CP Rademeyer behoort en d.i. hier waar die dorp Oudtshoorn ontwikkel het, vernoem na baron Pieter van Rheede van Oudtshoorn. Hy was in 1772 as goewerneur vd Kaapkolonie benoem maar is tydens die seereis na die Kaap oorlede. 'n Langdurige droogte van 1859 tot 1869 het die streek in armoede gedompel.

Hierna breek die 1e "Goue Era" vd volstruisbedryf aan maar oorproduksie en oorstromings in 1885 lei tot 'n krisis. Na 1902 is daar weer 'n oplewing wat tot 1913, tot groot welvaart vd streek gelei het. "Veerbaronne" en volstruispaleise was aan die orde. Aanvraag vir volstruisvere uit Europa daal aansienlik in 1914 met die gevolg dat die bedryf weereens ineenstort. In 1918 word meer as 300,000 volstruise geslag en getalle daal so laag as 2000 in 1940.

In 1980 was daar weer 100,000 "voëls" in die gebied en bly die volstruisbedryf steeds belangrik vir Oudtshoorn se ekonomie.

In 1944 word 500 Poolse oorlog weeskinders in Oudtshoorn gevestig nadat Poolse skoolopleiding vir hulle georganiseer is. Later is nog etlike duisende Poolse vlugtelinge uit Iran in SA hervestig.

Die Groot welvaart vd omgewing het o.a. daartoe bygedra dat hier 'n groot Joodse gemeenskap ontstaan het. Van hulle het selfs aktief geboer en is genaturaliseer as burgers vd Kaapkolonie. Byna al die gelisensieerde verekopers was Jode.

Die argitek George Wallis het die plan opgetrek vir 'n sinagoge wat op twee erwe, wat deur 'n afrikaner geskenk is, opgerig is.

Rabbi Wolfson dien die gemeente vir meer as 50 jaar.

Die NG gemeente word in 1853 gestig nadat dit eers 'n wyk vd George-, en later vd Mosselbaai-gemeente was. Weens finansiële probleme, word die 1e leraar, Ds. vd Riet, eers in 1857 bevestig.

Wat 'n besonderse gebou? Die hoeksteen vd huidige kerk is op 15 Jan. 1861 gelê maar die kerk is eers in 1879/80 voltooi. Verskeie probleme het tot die vertragings bygedra. Eerstens het 'n knellende droogte, en gevolglike geldtekort, in 1863 daartoe gelei dat bouwerk gestaak is. Hiermee saam het die kontrakteurs die bouplanne ook verkeerd gelees en toe daar in 1876 besluit is om voort te gaan met b

Toe Carl Otto Hagen in 1877 op Oudtshoorn aankom het hy besef dat die projek al sy kundigheid en vaardigheid sou vereis. Die hele kerk, met al die ornamentwerk, is van gekapte klip, wat aansienlike koste meegebring het. Dit het tot £10 gekos om sommige klippe te voltooi. Die goeie kwaliteit vd klip het Hager laat besluit om ook die kansel uit klip te beitel.

Die besonderse kansel, is uit klip gebeitel en het £800 gekos. Die 5 beelde van engele is in Engeland gemaak. Hagen het 'n jong dame uit die gemeente gevra om as model op te tree vir sy sketse waarvolgens die beelde gemaak is. ('n Nooie v Rooyen of Meyer?).

Hagen het hierdie skepping van hom as die kroon op sy werk gesien.

Die kerk is in 1880 ingewy.

Terry se lens

Voëls & kerke

Welkom

Gemeentes op hierdie bladsy:

Calitzdorp

So'n bietjie geskiedenis uit die gemeente

Albertinia NG

Clanwilliam NG kerk

Ladismith -Wes Kaap

Oudtshoorn NG kerk